Centrum Warszawy. Z jednej strony budynki Sejmu, Senatu i Ambasada Niemiec, z drugiej - nowoczesne biurowce. A między nimi?
Miejsce niezwykłe, jakby zatrzymane w czasie, pełne zieleni i ogródków, w których rosną warzywa, hodowane są kury i gdzie stoją ule pełne pszczół. I - co najbardziej zaskakujące - przestrzeń wypełniona domkami fińskimi.
Osiedle Otwarty Jazdów, od maja tego roku znane pod nazwą Wolny Jazdów.
Nie da się zrozumieć tego miejsca bez kilku słów o jego historii. Bo wszystko zaczęło się tuż po II wojnie światowej, kiedy pracownicy Biura Odbudowy Stolicy zostali wraz z rodzinami zakwaterowani w 90 domkach fińskich podarowanych Warszawie przez ZSRR. Dziś w tej przestrzeni miasta zostało tych domków 26. W sześciu z nich mieszkają potomkowie Biura Odbudowy Stolicy i inni mieszkańcy Warszawy; pozostałe 18 jest użytkowanych przez organizacje, grupy samopomocowe, inicjatywy oddolne, zrzeszone w Związku Stowarzyszeń Otwarty Jazdów.
To przestrzeń, w której można zorganizować spotkanie, warsztaty czy wystawę. To przestrzeń otwarta na propozycje współpracy, ale także - a to najważniejsze - zarządzana wspólnie na postawie porozumienia między mieszkańcami i organizacjami. Raz w miesiącu odbywają się spotkania Partnerstwa, na których podejmowane są kluczowe decyzje dotyczące funkcjonowania Osiedla Jazdów.
Podstawą działania jest współdecydowanie o tym, co dzieje się w poszczególnych domkach, wspólne wypracowanie zasad i ich przestrzeganie. A są to zasady strategiczne (jak np. decyzja o niewynajmowaniu domków na cele komercyjne związane z organizacją imprez typu wieczory kawalerskie czy urodziny), ale też dotyczące codziennego życia (jak np. obowiązująca cisza nocna czy zakaz używania głośników na zewnątrz domków). Bo - jak sami jazdowianie piszą o sobie - Osiedle Jazdów to "miejsce spokoju i twórczej wolności".
17 maja 2025 roku był dla społeczności Jazdowa dniem szczególnym. Tego dnia ogłoszona została niepodległość Jazdowa, jako "przestrzeni otwartej, wolnej i samorządnej". Uroczyście przeczytano Deklaracje, gdzie zawarto fundamentalne zasady funkcjonowania Osiedla. Czytamy w niej : "(...) wolny duch Jazdowa zrodził się ze wspólnego działania ludzi, ich spotkań, rozmów i rytuałów na łonie będącej tu przed nami natury objawiającej się w bogactwie zwierząt i roślin." W Deklaracji zaznaczono, że Jazdów "opiera się na empatii, trosce o dobro wspólne ludzi i przyrody, niezależnej kulturze i sztuce, bogactwie niematerialnego dziedzictwa, różnorodności i partnerskiej współpracy oraz na obywatelskiej odpowiedzialności". Zmieniono także nazwę Osiedla z "Otwarty Jazdów " na "Wolny Jazdów ". Co ważne - słowo "wolny" należy rozumieć nie tylko jako "samorządny, niepodległy", ale także "powolny", egzystujący w swoim tempie, jakże innym od otaczającej go zabieganej Warszawy.
Wizyta studyjna lubelskich liderów - uczestników i uczestniczek projektu "Moc współpracy!" w Wolnym Jazdowie miała na celu poznanie innych form partycypacji społecznej. Mieliśmy okazję doświadczenia atmosfery tego niezwykłego miejsca w sercu Warszawy, mogliśmy posłuchać o ideach Wolnego Jazdowa, odwiedzić kilka domków fińskich w środku, porozmawiać z napotkanymi osobami. Ważnym doświadczeniem był spacer po okolicy, obejrzenie na własne oczy domków i otoczenia. Cenne były także informacje o trudnościach, z jakimi boryka się partnerstwo: problemach komunikacyjnych wewnątrz społeczności, wysokich kosztach utrzymania domków (np. ogrzania ich w sezonie zimowym), czy pojawiających się wciąż pomysłach wprowadzenia na tym terenie komercyjnej strefy gastronomicznej. Problemom tym jazdowianie stawiają czoło wspólnie, w poczuciu współodpowiedzialności za miejsce i społeczność, w poczuciu szacunku do wielkiego dziedzictwa kulturowego, którego są częścią.
To ważne, by otwierać oczy. By poznawać innych ludzi i doświadczać innych miejsc. By czasem pooddychać innym powietrzem. To wszystko inspiruje, zachęca, rozwija. Kieruje nasze myślenie na inne tory. Zainspirowani wracamy do Lublina, by w swojej okolicy być aktywnym. Aktywnym i współodpowiedzialnym.
***
Zadanie publiczne "Moc współpracy!" współfinansowane jest ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030
